 |
| Fot. Arthrobotrys łapiący nicienia – z opisu dr. Wilhelma Zopfa z 1888 r. |
O grzybach zazwyczaj myślimy w kontekście potrawy na talerzu. W tej mierze najlepsze są borowiki, podgrzybki, kurki, czyli pieprzniki i oczywiści pieczarki. To pierwsza myśl, gdy przychodzi nam do głowy chęć na posiłek. Czy grzyby również miewają chęć na posiłek? Tak. Takie są grzyby drapieżne, mięsożerne nazywane też zoofagicznymi.
Grzyby są najczęściej pasożytami lub/ i patogenami roślin, zwierząt i człowieka. Jednak ich związek z nicieniami, które występują w glebie jest wyjątkowy. Nicienie to „ofiary”, które w łatwy dla grzybów sposób mogą wpaść w liczne pułapki zastawiane przez grzyby, stając się dla nich posiłkiem. Dotychczas zidentyfikowano ponad 200 gatunków grzybów, które posiadają mechanizmy ułatwiające identyfikację, wabienie i tworzenie zasadzek dla złowienia zdobyczy.
Najwcześniejsze wzmianki o grzybach drapieżnych pojawiają się w klasycznych doniesieniach opisujących obserwacje chwytania i trawienia nicieni przez grzyby Arthrobotrys oligospora. Początkowo sądzono, że jest to saprotrof (1852 rok), jednak 20 latach od odkrycia owego gatunku zanotowano kiełkujące zarodniki wytwarzające grzybnię z zakrzywionymi strzępkami tworzącymi system pętli. Gdy nicień wpłynie do takiej pętli, ta natychmiast się zaciska poprzez nabrzmienie i więzi nicienia we wnętrzu kolistej strzępki. Tych obserwacji dokonał w roku 1888 dr Wilhelm Zopf, który hodował w laboratorium kultury A. oligospora, w obecności nicieni. To jednak nie wszystko. Następnie zaobserwował, jak grzyby wprowadzają do ciała nicienia strzępki, wydzielające enzymy trawienne, by po rozłożeniu nicienia od wewnątrz „skonsumować” jego ciało od wewnątrz. To brzmi jak horror, ale to fakt.
Odkrycie drapieżnego A. oligospora nastąpiło w czasie podobnym do innego interesującego grzyba, Dactylella ellipsospora . Grzyb ten został po raz pierwszy opisany w 1851 r. w rodzaju Menispora, później nazwany jednak Dactylella po odkryciu na gnijącym drewnie. Nie od razu przypuszczano, że ma on właściwości grzyba drapieżnego. Drapieżne działanie D. ellipsospora zostało odkryte dopiero w 1937 r. przez dr. Charlesa Drechslera. Opisał on tworzenie lepkich guzków wzdłuż strzępek, które grzyb wykorzystuje do wychwytywania i trawienia nicieni. Te sam autor opisał w 1933 roku zdolność grzybów do wyłapywania ameboidalnych pierwotniaków w roztworze glebowym.
Czy tworzenie struktur do łapania nicieni to naturalna zdolność tych grzybów? Otóż nie. Zauważono, że żadne drapieżne grzyby hodowane na czystym agarze nie zawierają organów służących do chwytania, jeśli brak na pożywce żywych nicieni. W momencie, gdy do pożywki dodaje się „pożywienie” czyli nicienie, wówczas liczba tworzonych charakterystycznych pętli wzrasta. Był to pierwszy odnotowany przypadek reakcji drapieżniczej wywołanej bodźcami środowiskowymi.
Inne grzyby - Stylopage grandis - produkują również strzępki pokryte kleistą substancją. W ten sposób łowione są poprzez przyklejenie drobne nicienie. Inne jeszcze gatunki wytwarzają główkowato wystające ze strzępek śmiercionośne „lizaki” (lollypop), do których wabione podpływają przykładowo wrotki i zaczynają wysysać wydzielaną substancję, by za chwilę role się odwróciły i to grzyb zacznie od środka trawić nieszczęsnego zwabionego wrotka.
To dzięki działaniu grzybów drapieżnych następują regulacja liczebności nicieni w środowisku glebowym.
Różnorodność świata grzybów zadziwia. Prawda?
Anna Biedunkiewicz
Na podstawie:
- Doddington C. 1955. Fungi that attack microscopic animals. Botanical Review. 21.1: 377-439
- Yang Y., Yang E., An Z., & Liu X. 2007. Evolution of nematode-trapping cells of predatory fungi of the orbiliaceae based on evidence from rrna-encoding dna and multiprotein sequences. PNAS, 104(20), 8379-8384.
Komentarze
Prześlij komentarz